HUSEIN KAPETAN GRADASCEVIC

(Gradacac, 1802 - Carigrad, 1833):

Husein Kapetan Gradascevic roden je u Gradaccu 1802 godine, jedan od najvecih bosnjackih velikana cije ce ime zauvijek ostati zlatom urezano u Bosnjackoj historiji - pokretac cuvene Bosnjacke Revolucije i otpora prema Turcima. Bio je jedan od najistaknutijih i najutjecajnijih ljudi u nacionalnom osvjescivanju Bosnjaka. Husein-Kapetan Gradascevic je bio odlucna, razborita, energicna, pametna i visoko moralna osoba. U Bosnjaka je poznat kao "izdanak onog najboljeg sto karakterizira Bosnjaka." Zbog toga su ga Bosnjaci prozvali "Zmaj od Bosne." Za vrijeme svog zivota podize mnoge zaduzbine, a 1823 fra Iliji Starcevicu dozvoljava da otvori prvu katolicku skolu u Bosni. Za svoje vrijeme je bio pravi demokrata - nijednu odluku nije zelio donijeti bez konzultacije sa svojim suradnicima i samim narodom na koji se oslanjao i koji je predvodio. Bosnjaci su, u sklopu neuspjesnih ratova koje je vodilo Carstvo, snosili ogromne materijalne i ljudske zrtve i toga je Husein-Kapetan Gradascevic bio svjestan. Nakon saznanja da ce Bosna i bosnjacki narod ostati potpuno izolovani sa centralnim dijelom Carstva - sticanjem autonomije Srbije, Grcke, i Albanije - ponukali su Kapetana Gradascevica na Revoluciju. Ubrzo, ratoborni Husein-Kapetan Gradascevic postaje voda i pokretac Revolucije protiv Turaka. Sa Bosnjackom vojskom oslobada Travnik i natjerava tadasnjeg turskog vezira da skine svoju odoru, i nakon obrednog pranja obuce tradicionalno bosnjacko odijelo. Vecina kapetana i ajana ga priznaju kao svog vodu, a izuzetak je bio hercegovacki kapetan Ali-pasa Rizvanbegovic.

U to vrijeme na sjeveru Albanije dolazi do ozbiljnije pobune. Nakon toga, Husein-Kapetan Gradascevic predvodi dobro naoruzanu Bosansku Armiju od oko 25,000 Bosnjaka i odlazi na istok, gdje Osmanskim snagama daje ultimativni zahtjev da Srbima ne ustupaju nahije preko Drine, da se Bosni ne mijenja poredak, da se zastite muslimani u Srbiji, da se zastiti sirotinja i kmetovi u Bosni, te da se namjesnik u bosanskom elajetu bira iz reda Bosnjaka. Sultan pristaje na zadati ultimatum posto je Gradascevic na Kosovu vec porazio velikog vezira Mehmeda Resid-pasu i osvojio Prizren i Pec. Vec 1831 godine Husein Kapetan Gradascevic u Sarajevu biva proglasen za bosanskog namjesnika i Bosna postaje nezavisna. Husein Kapetan Gradascevic se potpisuje kao "Vrhovni Komandant Bosne Izabran Voljom Naroda." U Julu 1831 godine, prosao je sa vojskom kroz bosnjacki Sandzak i Tutin, te logorovao u Mitrovi. Po tutnjavi te silne bosanske vojske, grad Tutin u Sandzaku dobija svoje sadasnje ime. Videci da porta ne kani ispuniti vec dogovorene zahtjeve, Husein Kapetan Gradascevic postavlja novi zahtjev - da Bosna postane nasljedna knezevina. Hercegovacki kapetani pod vodstvom Ali-pase Rizvanbegovica odvajaju se od Revolucija Husein Kapetana Gradascevica. Sultan 1832 godine salje snaznu vojsku od 30,000 vojnika na Bosnu. Nakon krvave borbe na Sarajevskom Polju u kojoj je bilo velikih gubitaka na obje strane, bosanska vojska, na celu sa Gradascevicem iznenada gubi tlo pod nogama i biva porazena na Sarajevskom polju, gdje Gradascevic izrice svoje poznate rijeci: "Ovo je posljednji dan nase slobode!" Husein Kapetan Gradascevic potom nalazi sigurnost u Austriji i dobiva pomilovanje od Sultana uz uvjet da se ne vraca u Bosnu. Njegovo dozivotno odrediste je bilo Trapezunt (Trabzon na obali Crnog Mora). Tugujuci za Bosnom odlazi u Carigrad, gdje je bio zatocen, i mucki otrovan 1834 godine.

U cuvenom razgovoru sa turskim beglerbegom, kada mu je turski beglerbeg rekao: "Nema vise Bosne, a nece biti ni Bosnjaka, Huseine... Gines za drzavu koja nikad nije postojala niti ce." Husein Kapetan Gradascevic mu je odgovorio sljedecim rijecima: " Ima Bosne, beglerbeze i Bosnjaka u njoj! Bili su prije vas i ako Bog da, biti ce i poslije vas!




Ali-pasa Rizvanbegovic-Stocevic

Stolac (1761-1851).Potjece iz stare bosanske kapetanske familije.Borio se protiv "Zmaja od Bosne", Husein-kapetana Gradascevica 1831. godine. Da bi ga dobio na svoju stranu i vezao ga za sebe, sultan je odvojio Hercegovinu od Bosne i 1832. godine, postavio ga za hercegovackog vezira.Ubijen je po naredbi Omer-pase Latasa 1851. godine. Najpoznatiji je po uvodjenju melioracije i naredjivao da se uzgaja razno juzno voce, povrce i svilena buba.





BOSNJAK MEHMED-PASA SOKOLOVIC
U srpskoj historiografiji ovaj veliki Bosnjak je smatran bosanskim Srbinom i to na osnovu posrednih izvora da je njegov brat bio Makarije Sokolovic. Nadalje, srpska historiografija kreditira Mehmed-pasu Sokolovica da je navodno preveo u islam citav svoj rodni kraj u gornjem Podrinju, te da je ucestvovao u obnavljanju Pecke patrijarsije navodno zbog privrzenosti svom "porijeklu." Ovakve konstatacije srpskih historiografa ne samo da su nacionalno-romanticarske, nego su i historijski neutemeljene.